اخیرا که با استنکاف موقت مدیر عامل سابق ایران خودرو از واگذاری پست خود دوباره مشکلات و بحران صنعت خودروسازی ایران خودنمایی کرده است، به یاد صنعت خودروسازی کشور مراکش (مغرب) در آفریقا افتادم.
اتفاقا صنعت خودروسازی دو کشور هم آغازی مشابه داشته‌اند؛ در هر دو ابتدا شرکت فیات خط تولید تاسیس کرد؛ ابتدا در ایران به سال ۱۹۵۳ و شش سال بعد هم در سال ۱۹۵۹ در مراکش. اما بعدا ایران و مغرب دو مسیر متفاوت را طی کردند. یکی همچنان درجا می‌زند و عقبگرد می‌کند و دیگری بی‌وقفه می‌تازد و پیش می‌رود.
در حالی که صنعت خودروسازی ایران تنها رشد کمی داشته و به افت کیفی مستمری مبتلاست و به صنعتی غیررقابتی و زیان‌ده تبدیل شده است، اما صنعت خودروسازی مراکش (مغرب) در دو دهه اخیر توسعه قابل توجهی یافته و به صنعتی رقابتی و پردرآمدترین بخش اقتصادی آن تبدیل شده است.
مراکش جزو معدود کشورهای عربی است که هم اکنون با صادراتی صنعتی و غیرنفتی یعنی صادرات خودرو شناخته می‌شود. نخستین تولیدکننده و صادرکننده خودرو در آفریقا و در جهان عرب و همچنین دومین صادرکننده خودرو به اروپاست.
در حالی که مجموع صادرات ایران خودرو و سایپا در سال گذشته میلادی به ۵۰ میلیون دلار هم نمی‌رسد؛ اما صادرات صنعت خودروسازی مغرب در سال گذشته به بیش از ۱۵ میلیارد دلار رسید و خودروهای آن به ۷۰ کشور جهان صادر شد که ۸۰ درصد ۷۰۰ هزار خودروی تولیدی سالیانه آن به اروپا صادر می‌شود؛ خودرویی هم امکان صادرات به این قاره را پیدا می‌کند که در سطح بالایی از کیفیت و استاندارد جهانی باشد. اکنون هم دولت مغرب به دنبال رساندن ارزش صادرات بخش خودروی خود به ۹۰ میلیارد دلار طی سال‌های آینده است.
در اصل صنعت خودروسازی مغرب مانند همتای ایرانی خود مونتاژی است؛ اما در سال‌های اخیر در جهت بومی‌سازی آن گام‌های بلندی برداشته است و هم اکنون ۶۹ درصد قطعات خودروهای تولیدی آن با کیفیت بالا بومی‌سازی و در سال ۲۰۲۳ اولین خودروی کاملا بومی خود با نام «نیو» را تولید کرده است.
در چند سال اخیر هم با گسترش صنعت خودروسازی برقی در جهان اهتمام خاصی به آن داشته و سال گذشته اولین خودروی هیبریدی خود را تولید کرده و قرار است روزانه ۲۰۰ دستگاه از این خودروها برای مصرف داخلی و صادرات تولید کند.
در همین حال نیز وجود زیرساخت‌های مناسب، نیروی کار حرفه‌ای و ارزان، بستر جذاب و انعطاف‌پذیر سرمایه‌گذاری، ثبات سیاسی و اقتصادی و نزدیکی به اروپا باعث شده است که این کشور به قطب مهمی در سرمایه‌گذاری شرکت‌های پرآوازه خودروسازی دنیا در آفریقا تبدیل شود.
در واقع آنچه موجب پیشرفت صنعت خودروسازی مغرب با تکیه بر دو شرکت بزرگ و رقابت تنگاتنگ این صنعت با چین و هند و کشورهای دیگری شده است، وجود مدیریتی اقتصادی و غیر انحصاری و الیگارشی است.
در کنار توسعه صنعت خودروسازی، مغرب از دو دهه قبل هم اولین گام‌ها را برای ایجاد صنعت هواپیماسازی برداشته و رفته رفته در حال تبدیل شدن به قطبی در تولید قطعات هواپیماهای مسافربری است. در سال ۲۰۲۳ نزدیک به ۳ میلیارد دلار هم در این حوزه صادرات داشته و توانسته است که در سال‌های اخیر با جذب سرمایه‌گذاران بزرگ خارجی به صنعت هواپیماسازی خود هم رونق دهد و هم اکنون ۱۴۲ شرکت خارجی فعال در تولید قطعات هواپیما در مغرب با فراهم کردن ۲۰ هزار فرصت شغلی مشغول به کار هستند.
سال گذشته هم وزارت صنعت و تجارت مغرب از تصمیم کشورش برای تولید نخستین هواپیمای مسافربری در آینده نزدیک خبر داد.
در واقع معضل اقتصاد ایران تنها تحریم نیست و اتفاقا تحریم معضلات بنیادین آن در بخش‌های مختلف را نمایان کرد. قبلا درآمدهای هنگفت نفتی به نوعی باطن اقتصاد ایران را پوشانده بود، اما با کاهش جدی این درآمدها واقعیت برملا شد و مشکلات ساختاری رفته رفته خود را نشان داد. ریشه مشکل نبود مدیریت و حکمرانی اقتصادی است که الزامات خاص خود را دارد و بقیه مشکلات اقتصادی هم مظاهر آن هستند. رفع تحریم‌ها ضرورت انکارناپذیری برای بهبود وضعیت اقتصادی کنونی ایران است، اما بدون درمان ریشه معضلات اقتصادی توسعه و پیشرفت واقعی اقتصادی رخ نمی‌دهد.
پایان/
نظر شما